Μήπως «στυλώνετε» τα πόδια στις αλλαγές; Ποια είναι τελικά η σχέση μας με τις αλλαγές; Είναι καλοδεχούμενες ή μήπως προάγγελος συμφορών

Σύμφωνα με τον Κάρολο Δαρβίνο, τα είδη που επιβιώνουν δεν είναι ούτε τα πιο δυνατά ούτε τα πιο έξυπνα. Είναι αυτά που ανταποκρίνονται περισσότερο στην αλλαγή. Και το ανθρώπινο είδος είναι αναπόφευκτα δεμένο μαζί της: μεταβαλλόμαστε συνεχώς, διασχίζουμε περάσματα ηλικιακά, κοινωνικά, προσωπικά, προσπαθώντας να ενταχθούμε στο νέο περιβάλλον, να εξελιχθούμε. Καθένας μας τις αντιμετωπίζει διαφορετικά. Το να μπορείς να προσαρμόζεσαι στη νέα κατάστασταση σημαίνει ότι μπορείς να ανταποκριθείς στην αλλαγή, ότι ξέρεις να συνεχίζεις. Η ικανότητα προσαρμογής είναι μια δεξιότητα που μαθαίνεται, με υπομονή και επιμονή. Όταν ο χρόνος κυλά…
Οι δυσκολίες μας να προσαρμοστούμε στις νέες πραγματικότητες πηγάζουν κατ' αρχάς από εμάς τους ίδιους: η ανάγκη ενός αιώνιου παρόντος είναι μια από τις πιο βαθιές ασυνείδητες επιθυμίες μας. «Θα ΄θελα να κρατήσει για πάντα!» λέμε, αν όμως αυτό ήταν αληθινό, θα ήμασταν πραγματικά ευτυχισμένοι ή μήπως αφόρητα βαριεστημένοι; Σημαντικό ρόλο, όμως, παίζει και το οικογενειακό μοντέλο: αν οι γονείς δεν ξέρουν να διαχειριστούν σωστά μια αλλαγή, είναι γεμάτοι άγχος, που δεν το εκφράζουν με θετικό τρόπο, γίνονται μυστικοπαθείς, δεν εξηγούν, τότε το παιδί με τη σειρά του θα ενσωματώσει σε μεγάλο βαθμό αυτές τις στάσεις και θα τις επαναλάβει και στη δική του ζωή. Άλλοι παράγοντες στη διαχείριση των αλλαγών είναι η εκπαίδευση, το κοινωνικό δίκτυο, το επάγγελμά μας, το αν μαθαίνουμε από τις εμπειρίες μας, οι κοινωνικές και ιστορικές παράμετροι της κάθε εποχής.
Οι αλλαγές στο σύγχρονο μοντέλο ζωής
Στον καιρό μας, που η κρίση διαδέχτηκε την ευημερία και οικονομική άνεση, οι αλλαγές είναι συχνά ραγδαίες, δοκιμάζοντας τα αντανακλαστικά του καθενός και της κοινωνίας στο σύνολό της. Η σταθερότητα όμως κάθε οικοδομήματος φαίνεται την εποχή των δονήσεων. Συνήθως αυτές που μας τρομάζουν και μας καθηλώνουν είναι οι δυσάρεστες και απρόσκλητες αλλαγές. Όμως, και όταν είναι ευχάριστες και επιθυμητές, μπορούν να προκαλέσουν αναταραχή, αναδιανομή ρόλων, στρες και άγχος. Μια εγκυμοσύνη, π.χ., πέρα από τις σωματικές αλλαγές της επιφέρει και ουσιώδεις ψυχολογικές μεταβολές, επαναδιαπραγμάτευση ψυχικών ζητημάτων, αγωνία μαζί με την προσμονή. Ο ερχομός ενός νέου μέλους στην οικογένεια, εκτός από τη χαρά, περιλαμβάνει μεγάλο κομμάτι δυσκολιών, ανασύρει άλυτα θέματα στους γονείς, αδυναμίες της συζυγικής σχέσης. Δεν είναι τυχαίο που, σύμφωνα με σχετικές έρευνες, μεγάλο ποσοστό διαζυγίων λαμβάνει χώρα τον πρώτο χρόνο ζωής του παιδιού στην οικογένεια.
Τι αντανακλαστικά έχουμε απέναντι στην αλλαγή;
Μας προβληματίζει πολύ το πώς θα αντεπεξέλθουμε στις δυσάρεστες αλλαγές της ζωής, π.χ. στο θάνατο ή στην απώλεια εργασίας. Ας σκεφτούμε όμως: πόσο καλά και γόνιμα έχουμε διαχειριστεί τις ευτυχείς αλλαγές ή επιθυμίες μας όταν πραγματοποιούνται: νιώθουμε άξιοι για την προαγωγή μας, για το σύντροφο που επιθυμούμε δίπλα μας ή μήπως ασυνείδητα τα μποϊκοτάρουμε, βάζοντας μόνοι μας τρικλοποδιές στον εαυτό μας; Μήπως πιστεύουμε ότι το καλύτερο δεν κάνει για εμάς, γιατί εμείς δεν έχουμε προσπαθήσει να γίνουμε καλύτεροι; Η εσωτερική αλλαγή προηγείται και αντηχεί στην εξωτερική. Όταν δώσουμε χώρο και χρόνο στον εαυτό μας να βελτιωθεί, τότε οι ευχάριστες αλλαγές θα γίνουν πραγματικά πηγή αυτοπραγμάτωσης, εξέλιξης και δημιουργίας.
Επιθυμία και φόβος
«Σε κάθε άνθρωπο ενυπάρχει επιθυμία και, ταυτόχρονα, αντίσταση στην αλλαγή», έχει πει ο Γάλλος ψυχαναλυτής Ζ. Μπ. Πονταλίς. Η επιθυμία έχει να κάνει με την προσδοκία, την ανάγκη να πάμε παρακάτω. Η αντίσταση έχει να κάνει με το φόβο της απώλειας, του αποχωρισμού. Η διατήρηση της παρούσας κατάστασης υπόσχεται διατήρηση της σταθερότητας και κλείνει πονηρά το μάτι στην πιο ασυνείδητη και φρούδα ανθρώπινη φαντασίωση: την «αθανασία».
Μηχανισμοί και τεχνάσματα
Καμία αλλαγή δεν είναι μόνο εύκολη. Το πώς εμείς θα την αντιμετωπίσουμε έχει να κάνει με την ικανότητά μας να προσαρμοζόμαστε στις συνθήκες, αντλώντας το καλύτερο που μπορούμε από αυτές.
Για κάποιους ανθρώπους οι αλλαγές έχουν απειλητικό πρόσημο, η αντίσταση είναι πιο δυνατή από την επιθυμία. Όμως τα νέα δεδομένα υπάρχουν, έστω κι αν δεν μπορούμε να τα ακολουθήσουμε, και υφιστάμεθα τις συνέπειες: καθυστερήσεις, συσσώρευση εντάσεων, αίσθημα ανικανότητας και παθητικότητα, άγχος που δεν διοχετεύεται θετικά και φοβίες, ψυχοσωματικές εκδηλώσεις, που καθηλώνουν ακόμη περισσότερο.
Άλλοι έχουν καταφέρει τόσο να αποδέχονται ώριμα τις αλλαγές, όσο και να μπορούν να τις διεκδικούν: με ικανότητα προσαρμογής στα νέα δεδομένα, διεκδικητική συμπεριφορά, ευελιξία, αποδοχή της πραγματικότητας. Έτσι, παραμένουν σταθεροί, δημιουργικοί και αισιόδοξοι, βιώνουν θετικά συναισθήματα, διοχετεύουν σωστά το άγχος και φροντίζουν καλύτερα τον εαυτό τους. Χρειάζεται οργάνωση και αποφασιστικότητα. Αλλά ποτέ δεν είναι αργά για να το καταφέρετε!
Ζώντας με τις αλλαγές!
Κάθε αλλαγή έχει τα στάδιά της. Η διάρκεια του κάθε σταδίου εξαρτάται από τη σοβαρότητα της αλλαγής και την αντίσταση σε αυτήν. Η άρνηση, η αδράνεια και η κατάπτωση είναι τα πρώτα δύσκολα στάδια που βιώνουμε στις μη επιθυμητές αλλαγές (θάνατος, απόλυση από εργασία κ.λπ.). Μην προσπαθήσετε να τα απωθήσετε ή να τα ελαχιστοποιήσετε. Πενθήστε αυτό που χάνεται, αποχαιρετήστε το. Έτσι θα μπορέσετε να περάσετε στα επόμενα στάδια, που είναι τα πιο ελπιδοφόρα και δημιουργικά: αποδοχή πραγματικότητας, δοκιμή νέων πραγμάτων, ανάκτηση της αυτοεκτίμησης, δράση, δηλαδή, και προσαρμογή στα νέα δεδομένα.
Κερδίστε πολύτιμο χρόνο με ρεαλιστικές προσδοκίες, βιώνοντας δημιουργικά τα στάδια της δοκιμής και της νοηματοδότησης του νέου πεδίου. Δεν αρκεί η απλή ανοχή στη νέα κατάσταση, το χρήσιμο είναι να μπορέσετε να την ενσωματώσετε ουσιαστικά στη ζωή σας.
Συνειδητοποιήστε τι μπορείτε να επηρεάσετε και τι όχι. Έτσι δεν θα διοχετεύετε πολύτιμη ενέργεια σε πράγματα που δεν μπορείτε να ελέγξετε.
Φροντίστε τον εαυτό σας, την καθημερινότητά σας, τη διατροφή σας, το σώμα σας, την κοινωνική σας ζωή. Απευθυνθείτε σε αυτούς που μπορούν να σας βοηθήσουν και όχι σε όσους προσπαθούν να σας μπλοκάρουν.
Πάρτε μια απόφαση τη φορά. Σε περίπτωση που είστε αναγκασμένοι να βιώσετε πάνω από μια αλλαγές ταυτόχρονα, προσδιορίστε ξεχωριστά καθεμιά και τη βαρύτητά της, δώστε προτεραιότητες, αντιμετωπίστε τες ξεχωριστά.
Πείτε «όχι» στην καταστροφική κριτική και τις αυτοτιμωρίες. Βρείτε τρόπο να μάθετε τον εαυτό σας, να αυξήσετε την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή σας και εμπιστευτείτε το πλήρωμα του χρόνου. Συνήθως δεν υπάρχει λόγος να βιάζουμε τα πράγματα. Εμπιστευτείτε τη ζωή!
Αποδοχή και προσαρμογή!
Όταν έχουμε αποκτήσει συνείδηση του αναπάντεχου της ζωής, των θετικών και αρνητικών εκπλήξεων που μας επιφυλάσσει, του ότι δεν μπορούμε να έχουμε τον έλεγχο σε όλα όσα μας αφορούν, τότε θα δυναμώσουμε την ικανότητά μας να αποδεχόμαστε τις αλλαγές. Αρκεί να μπορούμε να το κάνουμε. Κι έτσι θα μπορούμε να διαμορφώνουμε ώριμη στάση απέναντι στα γεγονότα, εκταμιεύοντας θετικά αποτελέσματα για την προσωπική μας εξέλιξη, ανοίγοντας δρόμους για μια νέα δημιουργικότητα. Για να μπορούμε να διαχειριζόμαστε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο όσα μας συμβαίνουν και να προχωρούμε μπροστά.ΕΘΝΟΣ