Άμεση δημοκρατία

Η αλήθεια είναι ότι ποτέ στη χώρα μας δεν υπήρξε έλλειμμα μεγάλων ιδεών και λόγων· δεν αντιμετωπίσαμε ποτέ στάση επι­χειρημάτων. Γενικά είμαστε λαός που ρέπει στη ρητορεία, κοινωνία που διατηρεί στο οπλοστάσιό της πληθώρα ακαταμάχητων επιχειρημάτων για κά­θε περίπτωση, με λύσεις ετοιμοπαράδοτες για κά­θε πρόβλημα, ακόμα και για αυτά που δεν έχουν διατυπωθεί. Ο ακατάσχετος και ακατάβλητος με­ταπολιτευτικός λόγος γέννησε κόμματα, ανέδειξε πολιτικούς, χειραγώγησε γενιές, επέβαλε απόψεις, δημιούργησε το πνευματικό
οικοδόμημα μιας επο­χής μέσα στην οποία κάθε εξέχουσα μετριότητα επέβαλε την ασήμαντη περίπτωσή της στην πολι­τεία, με συνέπεια χρόνο με τον χρόνο η κοινωνία να ελαττώνει τις απαιτήσεις της και να συρρικνώ­νεται ασφυκτικά προκειμένου να αισθάνεται άνε­τα ο homo metapoliticus, αυτό το εξαμβλωματικό, όπως αποδείχτηκε, δημιούργημα, που γεννήθηκε από αγωνιστικές, άνευ ουσίας και περιεχομένου, διακηρύξεις.
Η νέα πραγματικότητα γκρεμίζει τις ψευδαισθή­σεις και τις αυταπάτες που οικοδομήσαμε ως κοι­νωνία επί μια συναπτή τεσσαρακονταετία, με ταχύ­τητες που ξεπερνάνε τις δυνατότητές μας να συνει­δητοποιήσουμε τι μας έχει συμβεί. Έτσι, παρά τα όσα νομίζουμε, οι αντιδράσεις μας ελάχιστα διαφοροποιούνται από αυτές της μεταπολίτευσης. Ως κοινωνία πάσχουμε από παιδικές ασθένειες, που εκδηλώνονται ωστόσο σε σώμα ενήλικα. Στη χώρα μας υπάρχουν πολλά παράδοξα, στα οποία ήρθε η ώρα να απαντήσουμε ορθολογικά. Αυτό σημαίνει ότι το αίτημα για άμεση δημοκρατία είναι ένα αίτημα καθ’ όλα γοητευτικό, του οποίου δύσκολα μπο­ρεί κανείς να αμφισβητήσει τον ρομαντισμό, ωστό­σο ακόμα δυσκολότερα μπορεί να δεχτεί και τη σοβαρότητά του, όταν μάλιστα διατυπώνεται κάτω από τις παρούσες συνθήκες… Πριν προχωρήσω, κα­θότι… παιδιόθεν θιασώτης και λάτρης της άμεσης δημοκρατίας, πρέπει να επισημάνω ότι κάθε διαδή­λωση, όσο εντυπωσιακή κι αν είναι, δεν συγκροτεί ούτε καθεστώς δικαίου ούτε αλάθητου ούτε πολύ περισσότερο αφαιρεί από τρίτους το δικαίωμα της κριτικής. Αυτό, δε, οφείλει να γίνεται δίχως ενοχο­ποιήσεις και δαιμονοποιήσεις της αντίθετης άπο­ψης, στις οποίες ο προοδευτικός χώρος της μετα­πολιτευτικής εποχής αναδείχτηκε αριστοτέχνης.
Με δυο λόγια, για κανέναν λόγο δεν πρέπει να αποδοκιμάζεται το οποιοδήποτε σκεπτικό το οποίο μπορεί να στέκει επιφυλακτικά απέναντι σε οποια­δήποτε κινητοποίηση, ακόμα κι αν αυτή επιβάλλε­ται ως προοδευτική. Έτσι, θέλω να επισημάνω ότι το εύρημα των αγανακτισμένων περί άμεσης δημο­κρατίας, κατά μια άποψη φαντάζει ρητορικό, επι­φανειακό και επικεντρώνεται περισσότερο στη δη­μιουργία πρόσκαιρων και ανώφελων εντυπώσεων παρά μακροπρόθεσμων και ουσιαστικών προτεραι­οτήτων. Τι σημαίνει άμεση δημοκρατία, πώς ορίζε­ται και, τελικά, είναι εφαρμόσιμη στις πολυσύνθε­τες και πολύ απαιτητικές σύγχρονες καταναλωτικές κοινωνίες; Με δυο λόγια, αν πάρουμε το αίτημα στα σοβαρά, υπάρχει δυνατότητα στοιχειώδους προ­σέγγισης σε αυτό; Οι πληθυσμιακά τεράστιες πολι­τείες - κράτη μπορούν να θεσπίσουν ένα παρόμοιο σύστημα το οποίο να είναι αποδοτικό σύμφωνα με την εποχή του; Μάλλον όχι, αν σκεφτούμε ότι και η εφαρμογή της άμεσης δημοκρατίας στην αρχαία Αθήνα δεν ήταν δίχως προβλήματα και, κυρίως, πέ­ρα από αυτούς που απέκλειε αξιωματικά (μετοίκους, δούλους, γυναίκες), δεν νοείτο να λειτουργή­σει σε μια κοινωνία μεγαλύτερη σε πληθυσμό από τους 10.000 κατοίκους. Προφανώς, το σύνθημα δεν ξεπερνά τις απαιτήσεις μιας ρητορικής ενέργει­ας ή, στην καλύτερη περίπτωση, είναι ένας συμβο­λισμός ή μια υπενθύμιση στο χειμαζόμενο πολιτικό μας σύστημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, η οποία έτσι κι αλλιώς ταυτίζεται περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο πολιτικό σύστημα με την άμεση δημοκρατία. Άρα, να εκλάβουμε την επίκληση για άμεση δημοκρατία ως ένα σαφές μήνυμα για να επαναλειτουργήσει καταπώς πρέπει το αντιπροσω­πευτικό μας δημοκρατικό σύστημα;
Όπως και να έχει το ζήτημα, το πρόβλημα της χώ­ρας πρέπει να κατανοηθεί στις λεπτομέρειές του. Έτσι, πρέπει να σκεφτούμε ότι σήμερα πάσχουμε από έλλειμμα δημοκρατίας, από διακυβέρνηση, από διαφθορά, λόγω οικονομικών αιτιών, πολιτι­κών συγκυριών, λόγω της παγκόσμιας συστημικής κρίσης, λόγω των ΔΕΚΟ, του υπερτροφικού Δημο­σίου, της κακής μας νοοτροπίας, λόγω του τερα­τώδους χρέους, λόγω της υπερκατανάλωσης. Ό,τι κι αν συμβαίνει, πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτά που ξέραμε ως τώρα, τελείωσαν και αυτό είναι μια πραγματικότητα την οποία, όσο συντομότερα συ­νειδητοποιήσει κανείς, είτε βρίσκεται αγανακτι­σμένος στις πλατείες είτε διαμένει σε μελαγχολία στο σπίτι είτε διατελεί εν συγχύσει στα καφενεία, τόσο το καλύτερο για κείνον και για όλους μας – αγανακτισμένους και μη.ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ